Chleby żytnie szadkowskie
- Szczegóły
- Kategoria: woj.łódzkie
- Opublikowano: sobota, 20 lipiec 2013 12:20
- Odsłony: 10401
Źródło:Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Wygląd:
Okrągłe lub owalne bochenki, spód płaski, wierzch zaokrąglony posypany mąką lub makiem. Na powierzchni chleba spękania „w kostkę”. Paki w kształcie szachownicy lub kratki, posypane mąką lub makiem.
Kształt:
Kształt charakterystyczny, płaski spód, wierzch zaokrąglony, kromki mają kształt owalny, podłużny.
Wielkość:
Od 500 g do 4000 g.
Konsystencja:
Konsystencja stała. Skórka chleba chrupiąca, miękisz sprężysty i elastyczny o właściwej porowatości i dobrej krajalności.
Smak i zapach:
Charakterystyczny dla chleba wypiekanego z przewagą mąki żytniej.
Barwa (zewnętrzna i na przekroju) :
Skórka chleba ma kolor od brązowego do ciemnobrązowego. Na przekroju barwa jasnokremowa.
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu:
Ziemia Szadkowska to tereny rolnicze, leżące w sercu Polski między rzeką Wartą i Pilicą. W XIX wieku była ona częścią Królestwa Polskiego. Dzięki charakterystycznemu mikroklimatowi, jaki tworzą otaczające Szadek lasy i łąki, w okresie lata krajobraz zdobią tutaj łany zboża, głównie żyta i pszenicy. Od dziesiątków lat w Szadku i w Warcie pracują lokalne młyny, a tradycja wypieku chleba szadkowskiego przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. „Zboże przerabiano na mąkę i kaszę. Robiono to w pobliskich młynach lub w domowych żarnach” (T. Sobczak, „Konsumpcja żywnościowa chłopska w Królestwie Polskim w 2 połowie XIX i w początkach XX wieku”, Warszawa 1986). Na wsiach polski środkowej tradycyjnie pieczono chleb na zakwasie. Aby poprawić smak chleba czasami dodawano różnych ziół. „Do zagotowanej wody wrzucano chmiel, liść bobkowy oraz inne zioła. (…) Po odcedzeniu do wywaru dodawano stary zakwas, otręby i dokładnie mieszano” (Piotr Kowalski, „O dawnym chlebie”, Mówią Wieki – magazyn historyczny, Poznań 2009). Do wypieku chleba najczęściej używano mąki żytniej, rzadziej pszennej. „Chleb wyrabiano również z mieszanki żyta, jęczmienia i owsa” (B. Baranowski, „Życie codzienne wsi między Wartą i Pilicą”, Warszawa 1969). „Pszenicy używają bogaci i panowie. Ważną rolę w rodzinach chłopskich odgrywał chleb, wypiekany bez przerwy przez cały rok w gospodarstwach zamożniejszych, a w biedniejszych tylko okresowo (…)” (T. Sobczak, „Konsumpcja żywnościowa chłopska w Królestwie Polskim w 2 połowie XIX i w początkach XX wieku”, Warszawa 1986). Chleby szadkowskie wypiekane są na naturalnym zakwasie z mąki żytniej, jasnej z dodatkiem mąki pszennej. Do wypieku używana jest wyłącznie mąka z pobliskiego młyna mielona ze zbóż z okolicznych gospodarstw. Zachowany jest tradycyjny kształt chleba. Duże, okrągłe bochenki posypane są mąką lub makiem. Do pieczenia chleba wykorzystywane są tradycyjne piece ceglane opalane węglem i stabilizowane termicznie drewnem. Podobne piece służące do wypieku chleba znajdowały się w domach wiejskich. Jako surowce wzbogacające – charakterystyczne dla ziemi szadkowskiej – stosowane są dodatki w postaci smalcu wieprzowego lub zsiadłego mleka. Oryginalnym rozwiązaniem technologicznym jest szwilowanie chleba wodą z naparem z ziół. Dzięki staranności i przestrzeganiu zasad technologicznych sporządzania kwasów oraz poszczególnych etapów produkcji (w tym stosowania tradycyjnych, oryginalnych miejscowych metod wygrzewania pieca i szwilowania), chleb utrzymuje długo świeżość i smak tradycyjnego, wiejskiego chleba. Chleby żytnie szadkowskie cieszą się ogromną popularnością wśród okolicznych mieszkańców. Są kupowane na co dzień, a także zamawiane na wesela i inne uroczystości rodzinne. Wspomina się (przekazaną opowieść przez starszych mieszkańców) przejazd przez Szadek Prezydenta II RP prof. Ignacego Mościckiego. Miał On „zajadać się” miejscowym chlebem i „zabrał go na drogę”. Dla upamiętnienia tego zdarzenia chleb wiejski żytni nazwany jest „prezydenckim”.